Milli Mücadele ve Cumhuriyeti'nin İlk Yıllarındaki Cemiyetler ve Partiler

Önemli Türk Cemiyetleri ve Partileri

Türk tarihinde Milli Mücadele dönemi ve Cumhuriyet'in ilk yıllarında birçok cemiyet ve parti, bağımsızlık mücadelesine ve siyasi gelişmelere önemli katkılar sunmuştur. İşte bu dönemin önemli örgütleri ve siyasi oluşumları:

Anadolu ve Rumeli Müdafaa-ı Hukuk Cemiyeti

Milli Mücadele döneminin en önemli örgütüdür. Müdafaa-ı Hukuk, bağımsız bir Türk devletini hedefleyen bir doktrindir. Bu cemiyet, 4-13 Eylül 1919 tarihleri arasında gerçekleştirilen Sivas Kongresi kararları sonucu kurulmuştur. Tüm direniş örgütleri bu cemiyetin adı altında toplanarak Anadolu'daki direniş hareketi merkezileştirilmiştir. Cemiyet, 11 Eylül 1923'te Halk Fırkası'na dönüşmüştür.

Hürriyet ve İtilaf Fırkası

İkinci Meşrutiyet döneminin en güçlü muhalefet partisidir. Parti içinde çelişen gruplar olsa da ana hedef İttihat ve Terakki yönetimini devirmekti. Osmanlıcılık, adem-i merkeziyetçilik, özgür girişimcilik, meşrutiyetçilik ve liberal ekonomik düzen ideolojilerine sahiptir. Kurtuluş Savaşı'nın sona ermesiyle tarihe karışmıştır.

Cumhuriyet Halk Partisi

Türk cumhuriyet tarihinin en eski siyasal oluşumudur. 1927'de Mustafa Kemal Nutuk'u okumuş ve cumhuriyetçilik, ulusçuluk, halkçılık ilkelerine, 1931 kurultayında laiklik, devrimcilik ve devletçilik ilkeleri eklenmiştir, böylece partinin 6 temel ilkesi belirlenmiştir.

İngiliz Muhipleri Cemiyeti

Milli Mücadele'ye karşı bir örgüttür. Amacı, Osmanlı İmparatorluğu ve Halifelik ile Büyük Britanya İmparatorluğu arasındaki dostluğun sürdürülmesiydi. Anadolu Hareketi'nin zaferiyle etkinliğini yitirmiştir.

İttihad-ı Muhammedi Fırkası

İslamcı bir fırka olup milliyetçi değil ümmetçidir. 31 Mart Olayları'nın ardından kapatılmıştır.

İttihat ve Terakki

1895'te Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti adını alan bu örgüt, Ermeni olayları sonrası yurtdışına kaymıştır. 1896 ve 1897'de iki başarısız darbe girişiminde bulunmuşlardır. Meşrutiyetin ilanıyla etkin hale gelmiş, I. Dünya Savaşı yenilgisi sonrası sona ermiştir.

İzmir Müdafaa-ı Hukuk-ı Osmaniye Cemiyeti

İzmir'deki tüm direniş örgütlerini tek bir amaç etrafında toplamaya çalışmıştır.

Karakol Cemiyeti

İşgal altındaki İstanbul'da milli hareketi desteklemek için kurulmuş gizli bir dernektir.

Kilikyalılar Cemiyeti

Kilikya bölgesindeki direnişi örgütlemek için kurulmuş, muhtemelen Ali Fuat Paşa'nın girişimiyle oluşmuştur.

Kürdistan Teali Cemiyeti

Wilson ilkelerinin Kürt halkına da uygulanmasını sağlamayı hedeflemiştir. Milli Mücadele'nin zaferiyle yok olmuştur.

Mavri Mira

İstanbul Rumları tarafından kurulan bu örgüt, İstanbul ve bazı bölgelerin Yunanistan'a katılması için çalışmıştır. Milli Mücadele'nin başarısı sonrası etkinliğini yitirmiştir.

Serbest Cumhuriyet Fırkası

Terakkiperver Fırkası'ndan sonra yeni bir muhalefet yaratmak amacıyla Cumhuriyet Halk Fırkası'ndan ayrılan milletvekilleri tarafından kurulmuştur. 17 Kasım 1930'da feshedilmiştir.

Teal-i İslam Cemiyeti

İslami bir cemiyet olup ümmetçilik ilkesini benimsemiştir. 1920'de etkinliğini yitirmiştir.

Teceddüd Fırkası

Eski İttihatçılar tarafından kurulmuş, 5 Mayıs 1919'da feshedilmiştir. Üyelerinin bir kısmı daha sonra Milli Mücadele'ye katılmıştır.

Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası

İlk muhalefet partisidir, Şeyh Sait Ayaklanması nedeniyle kapatılmıştır.

Trabzon Muhafaza-ı Hukuk-ı Milliye Cemiyeti

Karadeniz Bölgesi'nde yabancı işgalini engellemeyi amaçlamış, daha sonra Anadolu ve Rumeli Müdafaa-ı Hukuk Cemiyeti'ne bağlanmıştır.

Trakya Paşaeli Müdafaa Heyeti Osmaniyesi

Edirne, Kırklareli, Çatalca, Tekirdağ ve Gelibolu'da etkin olmuş ve Anadolu ve Rumeli Müdafaa-ı Hukuk Cemiyeti'ne katılmıştır.

Türk Dil Kurumu

Türk dilinin zenginliğini ortaya çıkarmak ve yabancı sözcüklerden arındırmak amacıyla kurulmuştur.

Türk Ocağı

Türk milliyetçiliğinin oluşumunda önemli rol oynamış, üyeleri Milli Mücadele'ye katılmıştır. 1949'da yeniden açılmıştır.

Türk Tarih Kurumu

Türk ve Türkiye tarihini bilimsel bakış açısıyla inceleyip bulguları yaymayı amaçlar.

Türk Yurdu Cemiyeti

İdeolojisi Türkçülüktü, tüm üyeleri daha sonra Türk Ocağı'na katılmıştır.

Vatan ve Hürriyet Cemiyeti

Amacı, II. Abdülhamit'in baskıcı rejimini yıkıp meşrutiyeti yeniden ilan etmekti. Meşrutiyet ilanından sonra İttihat ve Terakki'nin şubesi olmuştur.

Wilson Prensipleri Cemiyeti

Amerika'nın manda yönetimini savunan bu cemiyet, Milli Mücadele'ye ters düştüğü için kısa sürede etkinliğini yitirmiştir.

Yeşilordu Cemiyeti

Yarı resmi bir cemiyet olan Yeşilordu, 9 Mayıs 1921'de İstiklal Mahkemesi tarafından kapatılmıştır.